Co to jest mleko początkowe i jak długo można je dawać dziecku?
W idealnej sytuacji, noworodki i niemowlęta do ukończenia szóstego miesiąca powinny być karmione wyłącznie mlekiem matki. Czasem jest to niemożliwe, więc trzeba szukać innego źródła pokarmu. Dobre mleko początkowe (infant formula) pełni szczególnie ważną rolę, ponieważ przez pierwsze pół roku życia mleko stanowi jedyny pokarm dziecka. Taki produkt musi więc zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach. Kiedy niemowlę skończy sześć miesięcy, można stopniowo zacząć podawać mu tzw. mleko następne, a także pierwsze pokarmy stałe.
Mleko modyfikowane początkowe jest przygotowywane zwykle na bazie mleka krowiego, czasem też koziego. Jego skład zostaje jednak tak zmieniony, aby bardziej przypominało ono mleko ludzkie. Mleko krowie i kozie różni się znacznie składem od mleka kobiecego – ma więcej białka, wapnia i niektórych soli mineralnych, znacznie mniej laktozy i inny skład kwasów tłuszczowych. Dlatego modyfikacja mleka jest konieczna i nie wolno podawać niemowlętom zwykłego, niemodyfikowanego mleka. Niestety nie da się uzyskać wiernej kopii mleka matki. Mimo tego obecnie mleka modyfikowane mają wysokość jakość i umożliwiają właściwe odżywienie dziecka.
Dostępne na rynku mleka początkowe są zwykle sprzedawane w postaci proszku lub w buteleczkach – w płynie, gotowe do spożycia. Ta druga opcja jest droższa, ale gotowe mleko w butelce jest wygodniejsze do podawania i może być dobrym rozwiązaniem w podróży lub na wakacjach.
Skład mleka początkowego
Mleko początkowe jest modyfikowane, ale co to znaczy? Co takiego zawiera oprócz mleka w proszku? Na początku trzeba zaznaczyć, że mleko dla niemowląt ma status żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego i jego skład jest regulowany prawem europejskim. Rozporządzenie określa, jakie składniki mogą się znaleźć w mleku modyfikowanym, a jakie nie. Ponadto reguluje, ile kalorii, białka, tłuszczów i węglowodanów powinno mieć takie mleko, a także ile witamin i składników mineralnych. Reguluje także normy zanieczyszczeń, jakich nie wolno przekraczać. Rodzice mogą więc być spokojni, że mleko modyfikowane od każdego producenta legalnie działającego na rynku europejskim jest bezpieczne i zaspokoi podstawowe potrzeby żywieniowe ich dziecka. Wszystkie mleka początkowe muszą mieć odpowiednią wartość kaloryczną, określoną zawartość białek (kazeiny i białek serwatkowych), węglowodanów i tłuszczów, odpowiednią kompozycję kwasów tłuszczowych i odpowiednią zawartość witamin, makro- i mikroelementów.
Produkty poszczególnych marek różnią się nieco między sobą sposobem przetworzenia surowca, składem tłuszczów (w dopuszczalnych granicach) i dodatkami opcjonalnymi, takimi jak olej rybi lub olej z alg, syrop glukozowy, probiotyki i prebiotyki, MFGM (Milk Fat Globule Membranes), itp. Różnice nie są zazwyczaj duże, ale zdarza się, że dzieci tolerują produkt jednej marki, a nie chcą innego. Czasem po jednym z nich czują się lepiej, a po innym gorzej. Każde dziecko może reagować inaczej, a opinie mam bywają różne. Najlepiej dokonać wyboru, zapytawszy lekarza lub położnej, a potem bacznie obserwując reakcję dziecka na pokarm.
Poniżej zamieszczamy krótki opis niektórych składników mleka początkowego.
Białko
Białko to najważniejszy budulec dla rosnącego organizmu dziecka. Jego zawartość w mleku kobiecym jest mniejsza, niż w mleku krowim lub kozim – małe dzieci rosną trochę wolniej niż cielęta, dlatego nie potrzebują tyle białka. Jego zawartość w przyrządzonym, gotowym do picia mleku początkowym wynosi zwykle 1-1,5%. Inna jest też proporcja kazeiny do białek serwatkowych. Dlatego mleko modyfikowane ma zmniejszoną zawartość kazeiny i dodaną odpowiednią ilość białek serwatkowych, aby ich proporcje były podobne do tych w mleku ludzkim. Mleko dla dzieci z problemami zdrowotnymi może zawierać tylko białka serwatkowe lub hydrolizaty białkowe, czyli białka wstępnie nadtrawione enzymami. Dzięki temu są białka te są lekkostrawne i mniej alergizujące. Jednak w przypadku zdrowych niemowląt nie ma potrzeby podawania takich preparatów.
Laktoza, glukoza, olej z alg lub olej rybi
Laktoza jest cukrem występującym w mleku. Jest dwucukrem – jej cząsteczki składają się z glukozy i galaktozy. Jest niezbędnym składnikiem mleka – dostarcza energii, ułatwia przyswajanie wapnia, a zawarta w niej galaktoza przyłącza się do wielu białek, umożliwiając ich prawidłowe funkcjonowanie. Mleko modyfikowane jest wzbogacane w laktozę, dlatego często figuruje ona jako osobny składnik. Minimalna zawartość laktozy w mleku początkowym to 4,5 g w porcji dostarczającej 100 kcal. Zwykle wynosi około 7% w gotowym produkcie, podobnie jak w mleku ludzkim. Najlepiej, żeby mleko dla zdrowego dziecka zawierało wyłącznie laktozę, bez innych cukrów. Glukoza nie powinna być dodawana do mleka dla zdrowych dzieci, może jednak stanowić dodatek do preparatów na bazie białka hydrolizowanego.
Olej z ryb lub olej z alg jest dodawany po to, aby dostarczyć niezbędnych kwasów omega-3. Ich dodatek nie jest obowiązkowy, jednak ogromna większość producentów wzbogaca swoje mleka w te oleje. Powszechnie uważa się, że wspomagają prawidłowy rozwój wzroku i układu nerwowego.
Oligosacharydy – prebiotyki z mleka
Oligosacharydy to węglowodany złożone, zbudowane z kilku do kilkudziesięciu reszt cukrowych: przede wszystkim z galaktozy i fruktozy. Nazywamy je odpowiednio: galaktooligosacharydami i fruktooligosacharydami. Są obecne w mleku ludzkim i w mleku krowim oraz kozim, chociaż w mniejszej ilości. Można powiedzieć, że stanowią rodzaj błonnika rozpuszczalnego i pełnią ważną rolę – regulują pracę układu pokarmowego, a także sprzyjają rozwojowi prawidłowej mikroflory jelitowej. Wielu producentów mleka modyfikowanego wzbogaca swoje produkty w oligosacharydy, chociaż nie jest to obowiązkowe. Jednak przepisy dopuszczają zawartość oligosacharydów do 0,8% w przygotowanym (płynnym) mleku.
Tłuszcze i olej palmowy – dobry czy zły składnik?
Często rodzice pytają o rolę innych składników mleka początkowego. Szczególne kontrowersje wzbudza olej palmowy, często dodawany do mleka. Dlaczego się go dodaje? Czy dlatego, że jest tani?
Sprawa jest bardziej złożona. Z reguły tłuszcz mleczny w mleku początkowym jest zastępowany mieszanką tłuszczów roślinnych, choć niektórzy producenci pozostawiają także pewną ilość tłuszczu mlecznego. Niezależnie od rodzaju tłuszczu, skład kwasów tłuszczowych w mleku początkowym musi jak najlepiej zaspokajać potrzeby pokarmowe dziecka i jest regulowany przepisami. Żądany skład można osiągnąć, dobierając odpowiednią mieszankę tłuszczów roślinnych (i tutaj olej palmowy stanowi źródło cennego kwasu palmitynowego) lub mieszankę tłuszczów roślinnych z tłuszczem mlecznym.
Producenci mleka wybierają różne możliwości. Niektórzy używają tylko tłuszczu mlecznego (firma Smilk), jednak sposób, w jaki osiągają właściwy skład kwasów tłuszczowych, pozostaje ich tajemnicą. Nie należy się więc obawiać zawartości oleju palmowego w mleku dla dzieci – każdy rodzaj tłuszczu lub oleju ma za zadanie dostarczyć odpowiednie kwasy tłuszczowe, aby łącznie stworzyły dobrze zbilansowaną mieszankę.
MFGM – składnik wspomagający rozwój mózgu i odporności
Tłuszcze w mleku ssaków są rozbite na drobne kuleczki zawieszone w płynie, a kuleczki te są otoczone swoistą błoną, złożoną z substancji o charakterze lipidowym (m.in. z cholesterolu) i z białek. Składniki owych błon, otaczających kropelki tłuszczu w mleku, czyli MFGM (ang. Milk Fat Globule Membranes) są bogate w substancje bioaktywne, regulujące wiele funkcji organizmu – od odporności po właściwy rozwój układu nerwowego.
Dzieci karmione piersią dostają dużo MFGM w mleku matki. Mleko krowie także zawiera MFGM, jednak w procesie przetwarzania struktury te ulegają zniszczeniu. Obecnie istnieją już takie technologie, które pozwalają na zachowanie MFGM i dodawanie ich do mleka modyfikowanego. Wstępne badania sugerują, że taki dodatek jest bezpieczny, a dzieci karmione mlekiem z MFGM nieco lepiej rozwijają się pod względem zdolności poznawczych i rzadziej zapadają na infekcje, w porównaniu z dziećmi karmionymi zwykłą mieszanką. Na razie wyniki badań nie są jednoznaczne i naukowcy uważają, że potrzeba dalszych badań na ten temat, jednak na rynku pojawiają się już produkty zawierające MFGM.
Tauryna, inozytol, L-karnityna i inne dodatkowe składniki mleka początkowego
Rodzice pytają czasem, dlaczego mleko początkowe jest wzbogacane w taurynę, karnitynę, cholinę lub inozytol? Otóż wszystkie te składniki pełnią ważne role fizjologiczne, a organizm dziecka może nie wytwarzać ich w odpowiedniej ilości. Cholina jest substancją, która bierze udział w syntezie neuroprzekaźników i budowie błon komórkowych, jest ważna dla rozwoju układu nerwowego i wątroby. Zawartość choliny w mleku początkowym powinna wynosić 7-50 mg na porcję dostarczającą 100 kcal. Inozytol stanowi istotne ogniwo przekazywania sygnałów w komórkach, porcja 100 kcal mleka powinna zawierać 4-40 mg inozytolu. L-karnityna bierze udział m.in. w pozyskiwaniu energii z kwasów tłuszczowych, a jej zawartość powinna wynosić co najmniej 1,2 mg w porcji dostarczającej 100 kcal. Tauryna jest aminokwasem obecnym w mleku matki. U niemowląt bierze udział w wydzielaniu żółci. Jej zawartość w mleku początkowym nie powinna przekraczać 12 mg na 100 kcal.
Mleko początkowe na kolki, zaparcia, ulewania i problemy z brzuszkiem.
Noworodki i najmłodsze niemowlęta mają jeszcze niedojrzały układ pokarmowy, dlatego często występują u nich problemy z trawieniem, które zwykle mijają z wiekiem. Kolki, zaparcia i towarzyszące im bóle brzucha są częstą przyczyną płaczu i nieprzespanych nocy. Jeśli problem jest bardzo nasilony, lekarz może zalecić specjalne, lekkostrawne mieszanki typu „comfort” lub „anticolic”. Istnieją także odpowiednie preparaty dla dzieci z poważnym problemem refluksu i ulewania, alergiami, a także z innymi problemami zdrowotnymi.
Zobacz ofertę mlek początkowych w Empiku. Dowiedz się także, dlaczego warto wybrać kozie mleko modyfikowane dla niemowląt.
Bibliografia
- Dyrektywa Komisji 2006/141/WE z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz zmieniająca dyrektywę 1999/21/WE Tekst mający znaczenie dla EOG.
- Materiały z oficjalnej strony brytyjskiej fundacji „First Steps Nutrition Trust”, https://static1.squarespace.com/static/59f75004f09ca48694070f3b/t/5e844eebe21ae5568680508f/1585729260066/Fat_content_of_infant_milks.pdf (dostęp 30.09.2020)
- Timby N, Domellöf M, Lönnerdal B, Hernell O. Supplementation of Infant Formula with Bovine Milk Fat Globule Membranes. Adv Nutr. 2017 Mar 15;8(2):351-355. doi: 10.3945/an.116.014142. PMID: 28298277; PMCID: PMC5347108.
- Bronsky J, Campoy C, Embleton N, Fewtrell M, Mis NF, Gerasimidis K, Hojsak I, Hulst J, Indrio F, Lapillonne A, Molgaard C, Moltu SJ, Verduci E, Vora R, Domellöf M; ESPGHAN Committee on Nutrition. Palm Oil and Beta-palmitate in Infant Formula: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2019 May;68(5):742-760. doi: 10.1097/MPG.0000000000002307. PMID: 31022096.
Mleko matki jest najlepszym sposobem odżywiania niemowląt. Mleko modyfikowane służy uzupełnieniu diety dzieci, które z różnych względów nie mogą być karmione piersią.
Komentarze (0)