Paideia Tom II

Publikacja ta jest wszechstronnym i szczegółowym opisem greckiej kultury epoki archaicznej i klasycznej do czasów Platona włącznie. Opisem, co warto podkreślić, kultury duchowej jako spójnej całości ideałów wychowywania i kształcenia oraz bardzo szerokiego spektrum ich skutków. Jest to obraz zjawisk tworzących kulturę duchową Greków i jej przemiany od Homerowego zarania aż po klasyczną dojrzałość epoki Platona, któremu Jaeger poświęcił trzecią, najobszerniejszą część swego głównego dzieła, zaczętego w Niemczech, zaś po ich opuszczeniu w roku 1936 Marian Plezia, przełożył i na początku lat sześćdziesiątych wydał dwie pierwsze księgi Paidei. Werner Wilhelm Jaeger (ur. 30 lipca 1888 w Lobberich, zm. 19 października 1961 w Cambridge, MA) – niemiecki filolog klasyczny. Autor słynnego dzieła "Paideia". Autor ten twierdził, że dopiero w kulturze greckiej wychowanie było świadomie ukierunkowane na określony – wiecznotrwały i uniwersalny ideał człowieka, a nie tylko na przygotowanie do zawodu czy formowanie jednej warstwy społecznej w obrębie jednego narodu. Głównym motywem tej kultury było doskonalenie człowieka, co najbardziej oddawało słowo (piękno) lub (piękno-dobro, szlachetność, doskonałość). Jaeger uważał, że grecki ideał człowieczeństwa był żywotny, powstawał w kręgu jednej warstwy społecznej, by z czasem nabrać znaczenia uniwersalnego. Kluczową rolę w rozwoju paidei przypisał Jaeger sofistom, ponieważ ich podejście do wychowania i edukacji przełamało ostatecznie bariery uwarunkowań opartych na pokrewieństwie, przynależności do wąskiej grupy społecznej czy narodowości, które to kategorie zastąpione zostały zasadą wspólnoty kultury, czyli paideią (Izokrates). Sofiści postulowali powszechną dostępność do możliwości rozwoju zarówno fizycznego, jak i duchowego. Paideia w ujęciu sofistów miała wymiar uniwersalny i opierała się na optymistycznym przekonaniu, że dzięki niej każdy człowiek może się rozwinąć. Największą rolę przypisywano retoryce, która pozwala na sprawne posługiwanie się intelektem i słowem. Jednak sofistyczna koncepcja paidei uwarunkowana była subiektywizmem, antropocentryzmem i moralnym relatywizmem. Te cechy zostały zaatakowane przez Platona, który dążył do obiektywizacji paidei przez odwołanie do teorii idei. Platon ogarniając pojęciem p. całą kulturę, rozwinął wizję doskonałego państwa, w którym trzeba odpowiednio uformować wszystkie warstwy społeczne (rolnicy, rzemieślnicy, strażnicy, rządzący), najwięcej uwagi poświęcając strażnikom, ponieważ z tej warstwy wyłaniana jest warstwa rządząca, w której rękach spoczywają losy całego społeczeństwa. Uważał, że nawiązanie do ideałów gr. p. zawsze owocowało podniesieniem na wyższy poziom kultury ludzkiej wśród różnych narodów i w różnych epokach.