Lęk separacyjny u psa - co to jest i jakie są przyczyny?

Uwaga! Artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny. Nie wyczerpuje on tematu, nie służy do samodzielnego diagnozowania ani leczenia zwierząt domowych, nie zastępuje wizyty u lekarza weterynarii i behawiorysty

Pies domowy, tak jak większość dzikich gatunków przedstawicieli psowatych, to zwierzę stadne. Osią jego życia jest funkcjonowanie w stadzie, które najczęściej tworzy ludzka rodzina. Nie ma większego znaczenia, ilu liczy ona członków – to równie dobrze może być pojedyncza osoba czy para, jak i wielopokoleniowy klan mieszkający w jednym domu. Wszyscy ludzie i ewentualnie inne zwierzęta w najbliższym otoczeniu psa tworzą w jego oczach stado, do którego należy i ono jest dla niego najważniejsze. Czuje się w nim najlepiej.

Prawidłowo rozwinięty emocjonalnie czworonóg dysponuje jednak na tyle dużą dozą pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa, że potrafi udźwignąć rozłąkę ze swoją rodziną. Kilkugodzinne nieobecności związane z wyjściem do pracy lub szkoły, czy nawet wyjazdy na wakacje, w trakcie których pozostaje pod opieką innych, nie są dla niego szczególnie trudne. Taki pies wie, że jego opiekunowie wrócą i stado znów będzie w komplecie.

Problem pojawia się wtedy, kiedy zwierzę bardzo źle znosi rozłąkę: szczeka, wyje lub niszczy przedmioty w swoim zasięgu. Jeśli zachowuje się tak wyłącznie pod naszą nieobecność, możemy zacząć podejrzewać, że pies cierpi na lęk separacyjny.

 

 

Lęk separacyjny – przyczyny

Nie ma dowodów jasno wskazujących na to, że lęk separacyjny rozwija się z wyłącznie kilku konkretnych przyczyn. Zachodzą jednak sytuacje, w których istnieje szczególnie wysokie prawdopodobieństwo, że u psa wykształci się to zaburzenie. Są to przede wszystkim:

• Zbyt wczesne odłączenie szczenięcia od matki i miotu

Przyjmuje się, że szczeniak powinien pozostawać z matką i rodzeństwem minimum 7-8 tygodni, chociaż są behawioryści, którzy zalecają, aby ten okres wydłużyć nawet do 10-12. Mimo że wydaje nam się to przesadnie długim czasem, bo przecież im młodszy szczeniaczek, tym jest bardziej pocieszny i uroczy, warto cierpliwie poczekać dla dobra naszego czworonoga.

Pierwsze miesiące życia psa są absolutnie kluczowe dla jego rozwoju nie tylko fizycznego, ale również psychicznego. To w tym okresie szczenię chłonie wiedzę na temat otaczającego go świata i buduje swoją pewność siebie. To także czas, w którym maluch jest szczególnie narażony na przyswojenie nieprawidłowych reakcji lękowych na poszczególne bodźce. Niestety, pomimo najlepszych chęci, nie będziemy w stanie zaspokoić wszystkich jego rozwojowych potrzeb, które zapewni mu kontakt z matką i pozostałymi szczeniętami.

Odseparowanie pieska od miotu w zbyt młodym wieku naraża zwierzę na poważne zaburzenia behawioralne, których skutki możemy zaobserwować nawet dopiero wtedy, kiedy czworonóg dojrzeje.

 

 

• Utrata opiekuna lub całego stada

Jeżeli pies był szczególnie mocno związany emocjonalnie z jedną, konkretną osobą z rodziny, może bardzo silnie odczuć jej brak i rozwinąć lęk separacyjny. Może to nastąpić na przykład w sytuacji, kiedy dana osoba umrze czy z jakiegoś powodu się wyprowadzi. Podobnego scenariusza można się spodziewać w przypadku, kiedy pies zostanie przez swoją rodzinę porzucony i na przykład oddany do schroniska lub pod opiekę innych, obcych osób.

• Pobyt w schronisku

To dla wielu zwierząt bardzo traumatyczne przeżycie bez względu na powód, z jakiego do niego trafiły. Lęk separacyjny u psów adoptowanych ze schronisk rozwija się bardzo często i musimy być tego świadomi, kiedy decydujemy się na adopcję. Dzieje się tak nawet w przypadku psów przebywających w bardziej kameralnych azylach i domach tymczasowych. Pies nie rozumie sytuacji, w której się znalazł, i każda kolejna zmiana miejsca pobytu oraz opiekuna jest dla niego silnym stresem. Potrzebuje czasu, żeby odzyskać poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji.

• Zmiana miejsca pobytu

Czasem taki „drobiazg” jak przeprowadzka czy nawet krótki, wakacyjny pobyt w pensjonacie lub hotelu może spowodować u psa lęk separacyjny. Obce otoczenie, nieznane zapachy – to dla zwierzęcia stresujące także wtedy, kiedy wokół niego są bliscy mu ludzie. Czworonóg potrzebuje czasu, żeby odnaleźć się w nowym miejscu. Może reagować na samotność dużo gorzej nawet w znanej sobie rutynie.

 

 

Lęk separacyjny u psa – objawy

Jest ich sporo, ponieważ pies cierpiący na lęk separacyjny może zachowywać się pod naszą nieobecność bardzo różnie. Objawy czasami występują pojedynczo albo przeplatają się ze sobą, tworząc konkretne schematy zachowań. Do najczęstszych oznak należą:

• Szczekanie/wycie pod naszą nieobecność

Pies może hałasować przez chwilę, kiedy jesteśmy poza domem, albo przez cały czas, od naszego wyjścia aż do powrotu. Intensywność i długość ujadania zależy od tego, jak silny lęk separacyjny pies odczuwa. Może zacząć szczekać zaraz po tym, jak zamkniemy za sobą drzwi i przestać, dopiero gdy ponownie nas w nich zobaczy, lub po upływie pewnego czasu. Pies może wpadać w panikę, nawet jeśli znikniemy mu z pola widzenia, bo idziemy do łazienki albo innego pokoju – wtedy z pewnością szybko zorientujemy się, że bardzo źle znosi rozłąkę z nami. Z drugiej strony może być przyzwyczajony do naszych chwilowych nieobecności, a lęk będzie się u niego budził dopiero po dłuższej chwili.

Jeżeli szczekanie to jedyny sposób, w jaki pies daje ujście swoim emocjom, często nie będziemy świadomi, że cierpi, kiedy nas nie ma, dopóki nie powiedzą nam o tym sąsiedzi. Zwierzę może zacząć szczekać dopiero, jak będziemy na ulicy, a przestawać, kiedy wystukamy kod do domofonu – w takiej sytuacji sami nic nie usłyszymy.

• Niszczenie mebli, innych przedmiotów i elementów wyposażenia

Nie ma reguły, na jakich rzeczach pies odreagowuje negatywne emocje. To może być kanapa, nogi od stołu, odzież i obuwie, a także wszystko inne, co będzie miał w zasięgu pyska. Moja tymczasowa podopieczna z lękiem separacyjnym upodobała sobie książki stojące na regale za sofą i w ekspresowym tempie rozerwała je na strzępy.

Wiem, że są psy, które się nie rozdrabniają i potrafią nawet wygryźć dziurę w drzwiach czy zerwać tapetę ze ścian. Te działania mogą mieć na celu wyładowanie frustracji albo wydostanie się z pułapki, za którą pies może postrzegać puste mieszkanie.

To objaw, który może świadczyć o lęku separacyjnym, ale wcale nie musi. Być może nasz podopieczny wymaga więcej ruchu i stymulacji umysłowej, niż nam się wydawało? Albo jest nadpobudliwy i potrzebuje wyciszenia, a my, zamiast pomóc mu się zrelaksować, niechcący pobudzamy go jeszcze bardziej?

 

 

• Uciekanie

Pies cierpiący na lęk separacyjny, kiedy jest pozostawiony sam sobie, może czuć się porzucony i chcieć wrócić do swoich opiekunów, przy których czuje się bezpiecznie. Niektóre opisane w poprzednim akapicie zniszczenia, mogą mieć na celu uwolnienie się z „klatki”. Przykładem jest chociażby wygryzienie dziury w drzwiach czy zrobienie podkopu pod płotem ogródka.

• Defekacja

Załatwianie się w domu pod naszą nieobecność to również objaw lęku separacyjnego.

• Autoagresja

Kiedy nic innego nie skutkuje, pies może próbować rozładować wszystkie negatywne emocje, które w nim buzują, poprzez samookaleczenie się. Może to być gryzienie czy wylizywanie ogona, łap albo innych miejsc na ciele, do których dosięga.

Opisane powyżej zachowania, mogą (ale nie muszą!) świadczyć o tym, że nasz czworonożny przyjaciel cierpi na lęk separacyjny. Niszczenie przedmiotów może wynikać również z tego, że pies wymaga więcej ruchu i stymulacji umysłowej, niż nam się początkowo wydawało i po prostu rozsadza go energia. Albo przeciwnie – jest nadpobudliwy, a my, zamiast pomóc mu się wyciszyć i zrelaksować, pobudzamy go niechcący jeszcze bardziej. W efekcie zwierzę szuka sposobu na rozładowanie energii.

Wpadki toaletowe mogą być spowodowane przyjmowaniem leków moczopędnych, zmianami w diecie, zbyt rzadkimi spacerami lub rozwijającą się chorobą. Warto, żebyśmy w tej sprawie skonsultowali się z lekarzem weterynarii, zwłaszcza jeżeli to jedyny niepokojący nas objaw. Tak samo zresztą jest w przypadku nadmiernego lizania czy gryzienia konkretnych miejsc na ciele. Przyczyny mogą być różne: od ciała obcego wbitego w skórę przez alergię aż po rozmaite choroby, na przykład skórne.

Niestety nasz pies nie potrafi mówić, dlatego nie powie nam otwarcie, co mu dolega i jak się czuje. Musimy pozostać uważni na jego potrzeby i zachowania, a jeżeli coś nas zaniepokoi, skonsultować się z zaufanym lekarzem weterynarii, żeby wykluczyć problemy zdrowotne. Dopiero kiedy będziemy mieli pewność, że nasz pies jest zdrowy fizycznie, możemy się skierować do behawiorysty, który podpowie nam, jak pracować ze zwierzęciem, żeby mu pomóc.

 

 

Czy lęk separacyjny u psa mija?

Niestety nie ma na to jednej, jasnej odpowiedzi. Dużo zależy od tego, w jakim stanie jest psia psychika oraz jakie są przyczyny tego zaburzenia. Nieraz po upływie pewnego czasu lęk separacyjny ustępuje sam, ponieważ pies odzyskał pewność, że kiedy wychodzimy z domu, to prędzej czy później do niego wrócimy. Jednak w wielu przypadkach nie obędzie się bez wsparcia behawiorysty czy leczenia farmakologicznego.

Bez względu na to, jak to wygląda u naszego psa, musimy pamiętać, że jego emocje są prawdziwe. Nawet jeżeli zachowanie pupila wiąże się z niszczeniem domowych sprzętów, nie ma nim krzty złośliwości czy „kary”. Jest za to głęboki lęk, że go porzuciliśmy i już nigdy do niego nie wrócimy, a także silny stres oraz frustracja. Pomimo głośnego szczekania i gryzienia, by rozładować emocje, nic nie przynosi mu ulgi. Cierpienie psa dotkniętego lękiem separacyjnym jest naprawdę dotkliwe i powinniśmy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby mu pomóc. Meble i gadżety możemy zawsze wymienić na nowe.

 

 

Więcej porad znajdziesz w pasji Mam zwierzęta.

Bibliografia:

1. „Separation Anxiety” artykuł w serwisie aspca.org, data dostępu: 2.11.22
2. Meyers H. „What’s the Best Age to Bring Your New Puppy Home?” artykuł w serwisie akc.org, data dostępu: 2.11.22

Zdjęcie okładkowe: Shutterstock